Kerst. De tijd van donkere dagen en daarom veel lichtjes. Warmte,gezelligheid en met de hele familie bij de kerstboom. Maar wat als je een groot verlies hebt geleden? Iemand hebt verloren aan de dood? Of je baan bent kwijtgeraakt, of ernstig ziek geworden? Hoe vier je dan kerst? Rouwen tijdens de feestdagen: hoe doe je dat?

Voor veel mensen is rouw supereng”, vertelt rouwbegeleider Patricia Baas (37) uit Hoogeveen. ,,En dat is niet zo gek. Het gaat gepaard met verschillende gevoelens waar veel lading op zit en waar we ook negatieve dingen aan koppelen. Rouwen heeft met het verleden te maken én met de toekomst. Het is spannend om dat onder ogen te zien, en rouwen kost bergen energie. Je leven opnieuw vormgeven na een groot verlies: dat is pittig.” De donkere dagen voor kerst zijn voor iedereen anders. Dat blijkt wel uit de gesprekken die ze voert in haar praktijk. Met kinderen en volwassenen. „Bij volwassenen staat het gemis meer op de voorgrond. Bij kinderen de gezelligheid. Ik vroeg aan een van de kinderen in de praktijk hoe ze tegen de naderende kerst aankeek, zo na het overlijden van een ouder. Ze had er zin in. ‘Supergezellig toch’, zei ze. ‘Dan zie ik mijn familie weer.’ Kinderen zijn niet continu bezig met het verlies. Bij volwassenen ligt dat anders. We leggen onszelf veel meer druk op.”

Zoektocht

Haar advies is even simpel als ingewikkeld. Want je doet het toch het liefst ook goed voor de mensen om je heen. „Voel je niet verplicht om dingen te doen, die je tegenstaan. Spreek je gevoel uit en luister hiernaar. Ga lekker op vakantie als je daar zin in hebt. Het leren leven met verlies is een zoektocht. Hoe geef ik mijn leven weer zin? Wees lief voor jezelf en wees lief voor je tranen. Verdriet hebben of plezier maken: alles is goed. Soms is het ook fijn om buiten je comfortzone te gaan en voor andere dingen te kiezen.” Rouw is een complex iets. Rouwen duurt een leven lang, zegt ze en: „Dat is oké, hou daar rekening mee. De scherpe randjes gaan ervan af, maar het verlies blijft, evenals het gemis.”

Niet belasten

Het taboe op rouw wordt steeds minder groot. De gevoelens mogen er tegenwoordig meer zijn, volgens haar. „We hebben in ons land nog een volwassen generatie die is opgevoed met het idee van ‘niet klagen, maar dragen’. Van jongs af werd er niet veel over emoties gesproken. Ouders willen vaak hun kinderen niet belasten met hun verdriet en gevoelens. Kinderen zijn spiegels voor de ouders en een kind spiegelt zich ook aan hen. Daardoor kunnen kinderen ook worden belast met het verdriet van de (voor)ouders. Er wordt wel gezegd: waar grootouders stenen laten vallen, struikelen de kinderen erover en kleinkinderen rapen ze weer op. We kunnen als kinderen worstelen met gevoelens die niet van onszelf zijn, onverwerkt verdriet van onze (voor)ouders. Door coaching kun je zichtbaar maken waar het verdriet vandaan komt en dan zie je mensen soms ook tot de conclusie komen dat de pijn in het verleden ligt bij de (voor)ouders en dat het niet altijd hun eigen pijn hoeft te zijn. Door het zichtbaar te maken, kunnen ze het ook daar laten waar het hoort.” Patricia komt uit het onderwijs en begon in eerste instantie als kindercoach. Maar ze wist ook dat ze rouw- en verliesbegeleider zou worden. Dat had te maken met het gemis dat zij ervoer na een traumatische gebeurtenis in haar persoonlijke leven. ,,Ik had eerst zelf nog een boel rouw te doorleven voordat ik anderen kon gaan helpen”, vertelt ze.

‘Ik ga dit niet alleen redden’

In 2014 lag ze in scheiding met de vader van hun zonen van toen 1, 4 en 5 jaar. „Hij had al vaker benoemd dat hij het leven niet meer zag zitten en op 1 juni kwam ik bij zijn huis en wist ik dat datgene waar ik bang voor was, wás gebeurd. Hij had een einde aan zijn leven gemaakt. Ik vond zijn afscheidsbrieven. Mijn gedachten waren toen meteen: ‘Ik moet dit mijn kinderen zelf vertellen’ en ‘Ik ga dit niet alleen redden. Ik heb hulp nodig om mijzelf en mijn kinderen hier doorheen te krijgen’.” Ze kwam terecht in de wereld van de hulpverlening, maar het was niet de hulp die ze nodig had. „Je wordt vaak verwezen naar de GGZ en daar wordt vaak een aanvraag voor behandeling gedaan. Dat was niet wat ik zocht. Ik had een rouwbegeleider nodig, die naast me stond en liep en die me liet zien: je hoeft dit niet alleen te doen. Maar ook vertelde over wat rouw is, en wat je daarbij allemaal kunt tegenkomen. Je wordt overspoeld door verdriet, vaak onmacht en gemis en dan komen er zóveel andere dingen bij kijken. Financiën, huisvesting, verzekeringen. Ik had nog nooit gehoord van rouwbegeleiding, en dat wordt vaak niet vergoed. Ik had gelukkig de middelen om het zelf te bekostigen, maar voor een heleboel mensen is dat niet mogelijk.” Reden voor Patricia om ervoor te zorgen dat de begeleiding die ze aan kinderen en gezinnen geeft, vergoed kán worden uit de jeugdwet. Zelf vond ze fijne rouwbegeleiding, iemand met wie ze kon bespreken waar ze tegenaan liep. En dat gunt ze anderen ook.

Ontspannen

De Hoogeveense vindt het belangrijk om kinderen ontspannen met de dood om te leren gaan, want we krijgen er allemaal mee te maken. ,,Het is belangrijk dat wij als volwassenen daar open over zijn.” Zelf is ze open over haar rouw. Ze vindt het belangrijk om ook een stukje van haar eigen verlies te laten zien. „Zodat mensen zien dat ik weet hoe dat voelt. Rouw heeft alles te maken met gemengde gevoelens, die om erkenning vragen. En hoe kun je zeggen dat je iets begrijpt als je niet weet hoe dat voelt?” Ze ondergaat ook de verschillende therapieën en methodieken, die ze zelf aanbiedt. „Zodat ik me kan inleven in wat dat met een cliënt doet. Maar ook als ik mensen niet zelf verder kan helpen, om door te verwijzen naar iemand anders. Rouw is een kwetsbaar geheel. Het is belangrijk dat daar zeer zorgvuldig mee wordt omgegaan. Op rouw staat geen tijd. Iemand die een verlies heeft geleden, zegt dat het vaak nog máár twee jaar geleden is. Voor iemand die er wat verder vanaf staat kan het ál twee jaar zijn.”

Intens verdriet

„Ik vind de dood wel iets fascinerends”, bekent ze. „Het is heel mooi om te zien hoeveel veerkracht er is om ermee om te gaan. Ik kom mensen tegen in diepe rouw, met intens verdriet. Ik mag dan een tijdje met ze meelopen en dan zie je op een gegeven moment dat er weer wat zonnestralen doorbreken. Dat ze weer durven
genieten van de kleine momenten. Daar word ik intens gelukkig van.” Rouwbegeleiding noemt ze een vak apart. „Je zit altijd veel in het verdriet van een ander. Tegelijkertijd geeft het me heel veel energie om een tijdje met mensen mee te lopen op hun pad van verwerking. Het dwingt me ook om ontzettend goed voor mezelf te zorgen.”

Uit: Hoogeveensche Courant 22-12-2023 door Mariëlle de Vries